Komunikat ORA w Krakowie w sprawie stanowiska Naczelnej Rady Aptekarskiej

Komunikat w sprawie interpretacji ORA w Krakowie dotyczący stanowiska Naczelnej Rady Aptekarskiej wyrażonego w uchwale Nr IX/ 22 /2024 z dnia 24 kwietnia 2024 r. w sprawie wyrażenia stanowiska dotyczącego zakazu reklamy aptek, punktów aptecznych i placówek obrotu pozaaptecznego, informowania o ich działalności oraz informowania przez farmaceutów o wykonywaniu zawodu, w tym poza aptekami i punktami aptecznymi.

- - -

W dniu 24.04.2024 Naczelna Rada Aptekarska podjęła uchwałę Nr IX/22/2024 w sprawie wyrażenia stanowiska dotyczącego zakazu reklamy aptek, punktów aptecznych i placówek obrotu pozaaptecznego, informowania o ich działalności oraz informowania przez farmaceutów o wykonywaniu zawodu, w tym poza aptekami i punktami aptecznymi.

Uchwała Naczelnej Rady Aptekarskiej przez wiele osób może zostać odebrana, jako jednolite stanowisko całego środowiska farmaceutów. Okręgowa Izba Aptekarska w Krakowie zachęca farmaceutów zrzeszonych w Izbie do zapoznania się z treścią uchwały i wyrobienia własnego zdania na temat proponowanych rozwiązań i ich konsekwencji dla farmaceutów, aptek i pacjentów.

W dniu 16 kwietnia 2024 roku odbyło się w Ministerstwie Zdrowia spotkanie w sprawie zakazu reklamy. Organizacje w nim uczestniczące mogły następnie przedstawić swoje stanowiska i takim stanowiskiem jest właśnie wskazana powyżej uchwała Naczelnej Rady Aptekarskiej. Nie jest to zatem dokument wewnętrzny, ale przedstawiony jako głos całego środowiska farmaceutów.

Pełną treść uchwały zamieszczamy jako załącznik do poniższej wiadomości oraz zachęcamy do zwrócenia uwagi na poniższe zagadnienia:

·         Punkt 1 uchwały stanowi o utrzymaniu zakazu reklamy apteki oraz jej działalności – co właściwie nadal uniemożliwia informowanie przez aptekę np. o prowadzeniu szczepień czy też badań diagnostycznych. Jest to zakaz informowania o świadczeniach zdrowotnych. W przypadku przychodni oczywistym jest, że pacjent ma nie tylko możliwość, ale i prawo do łatwego zapoznania się z zakresem świadczeń, z których może w danej placówki skorzystać. Można poddać
w wątpliwość tak rygorystyczne podejście do kwestii reklamy, albowiem sama informacja o rodzaju świadczonych usług nie stanowi jeszcze reklamy.

·         Punkt 2 uchwały stanowi o rozpowszechnianiu informacji przez podmiot prowadzący aptekę (świadczeniodawca), ale punkty kolejne odnoszą się już do kierownika i farmaceuty.

·         Punkt 3 uchwały stanowi o rozpowszechnianiu informacji przez farmaceutę – przerzucając de facto na niego odpowiedzialność za działania, które mogą być uznane za reklamę. Zwróćmy uwagę, że do uchwały nie zostały zaproponowane żadne wytyczne wspierające farmaceutów w podejmowaniu odpowiednich decyzji, a kwestia interpretacji pojęcia reklamy nie jest jednolita i zawsze polega na analizie konkretnego przypadku.

·         Punkt 4 uchwały przenosi z kolei odpowiedzialność na kierownika apteki. To kierownik apteki ma zatwierdzić każdą informację dotyczącą apteki. Według uchwały miałby odpowiadać za:

o   treść

o   formę

o   sposób rozpowszechniania

o   czas rozpowszechniania

Należy postawić pytanie, czy wobec braku jednoznacznych wytycznych dotyczących powyżej wskazanych kryteriów nie dochodzi do rozszerzenia ustawowego zakresu obowiązków kierownika
apteki? Brak jednoznacznego, ustawowego określenia dopuszczalnych treści i formy w ramach informowania pacjentów rodzi ryzyko zakwestionowania przez WIF-y dopuszczalności umieszczania informacji, co może skutkować odpowiedzialnością kierownika apteki.

Podkreślić należy, że ustawa z dnia 6 września 2001 r. - Prawo Farmaceutyczne ani ustawa z dnia 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty nie przewidują powyższych zadań dla kierownika apteki.

·         Punkt 6 uchwały nie tylko proponuje podwyższenie kar za naruszenie przepisów zakazujących reklamy apteki ale też wprowadza nowe kary za naruszenie przepisów dotyczących rozpowszechniania informacji dotyczących aptek oraz ich działalności. Brak jednak propozycji dokładnych wytycznych pozwalających ocenić treść komunikatów ani sposobu wypracowania tych wytycznych (kto, w jaki sposób powinien je stworzyć?).

·         Punkt 7 uchwały proponuje wprowadzenie przepisów mówiących o tym, że farmaceuta ma prawo rozpowszechniać informacje o wykonywaniu zawodu. Można więc założyć, że kary proponowane w punkcie 6 mają dotyczyć farmaceuty. A więc obowiązek informowania o wykonywaniu zawodu oraz odpowiedzialność za tą informację wraz z karami zostaje z podmiotu przeniesiona na farmaceutę. Czy Farmaceuta powinien taką odpowiedzialność ponosić?

·         Punkt 7 uchwały ciąg dalszy – Farmaceuta może informować, jeśli spełnione są warunki:

o   cel, treść, forma i sposób rozpowszechniania nie mają cech reklamy – co do zasady farmaceuci nie są biegli w tzw. prawie reklamy, które stanowi odrębną dziedzinę prawa,

o   Informacja jest prawdziwa, obiektywna, dokładna, kompletna i rzetelna, dotyczy zakresu świadczeń, usług, zadań i czynności – użyte pojęcia mają charakter pojęć nieostrych, ocennych, co rodzi ryzyko, że informacja zostanie uznana za niedokładną lub niekompletną,

o   nie stanowi reklamy podmiotu prowadzącego aptekę – czy umieszczenie na witrynie informacji że farmaceuta szczepi w tej aptece jest reklamą podmiotu?

o   Okręgowa Rada Aptekarska zatwierdza w formie decyzji: treść, formę, sposób i okres rozpowszechniania informacji – można poddać w wątpliwość skuteczność takiego rozwiązania albowiem po pierwsze, farmaceuci będący członkami rad nie posiadają co do zasady wiedzy i doświadczenia z zakresu reklamy, po drugie wobec braku jednoznacznych wytycznych zachodzi duże ryzyko podejmowania sprzecznych uchwał w poszczególnych izbach, po trzecie, istnieje ryzyko dublowania kompetencji rad i WIF-ów i po czwarte, działanie rad może być odebrane jako forma wpływu na zakres prowadzonej przez farmaceutę działalności gospodarczej.

Warto zwrócić uwagę, że stanowisko przygotowano w związku ze skargą Komisji Europejskiej przeciwko Polsce skierowaną do Trybunału Sprawiedliwości, w związku z przepisami ograniczającymi działalność reklamową podmiotów prowadzących apteki, które miało prowadzić do kompromisu i służyć zamknięciu sprawy w TSUE polubownie. Podkreślić należy, że ustawodawca powinien dążyć do wypracowania kompromisu pomiędzy bezpieczeństwem pacjentów, a z drugiej strony prawem pacjenta do rzetelnej informacji oraz prawem farmaceutów do możliwości informowania potencjalnych klientów o rodzaju i zakresie świadczonych usług. W ocenie Izby zachodzi potrzeba wsłuchania się w głosy farmaceutów oraz samorządu farmaceutów i wypracowanie rozwiązania kompromisowego, które nie będzie ograniczało prawa swobody prowadzenia działalności gospodarczej, tworzyło stanu niepewności co do możliwości informowania, jak również wyeliminuje ryzyko dublowania kompetencji samorządu zawodowego i WIF – ów.

Rozwiązanie zaistniałej sytuacji może nastąpić poprzez nowelizację art. 94a ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne, która określiłaby szczegółowy zakres informacji możliwych do publikacji oraz formę publikacji.